Rodzaje i zasady udzielania urlopów bezpłatnych

wt. 28 maj 2019

Najczęściej występującym typem urlopu bezpłatnego jest urlop udzielany na zasadach ogólnych, o który pracownik wnioskuje z przyczyn osobistych oraz urlop udzielany na czas wykonywania pracy u innego pracodawcy.

Urlopu bezpłatnego na zasadach ogólnych pracodawca może udzielić pracownikowi wyłącznie na jego pisemny wniosek, który nie musi zawierać uzasadnienia. Udzielenie pracownikowi urlopu bezpłatnego z inicjatywy pracodawcy i bez pisemnego wniosku pracownika jest w świetle prawa bezskuteczne. Strony powinny uzgodnić termin rozpoczęcia urlopu bezpłatnego oraz okres, na jaki jest on udzielany. Pracownik ma prawo ubiegać się o udzielenie urlopu w takim wymiarze, w jakim uzna to za stosowne. Pracodawca nie jest jednak związany wnioskiem pracownika i ma prawo udzielić mu urlopu w mniejszym wymiarze. Należy podkreślić, że jeżeli strony stosunku pracy uzgodniły, że pracownik w czasie urlopu bezpłatnego będzie wykonywał część swoich obowiązków, to oznacza, że nie doszło do udzielenia urlopu bezpłatnego.

Okres urlopu bezpłatnego jest traktowany jako okres, w którym stosunek pracy jest zawieszony. Pracownik zostaje zwolniony z obowiązku świadczenia pracy i nie pozostaje w dyspozycji pracodawcy. Pracodawca natomiast nie ma obowiązku płacenia pracownikowi wynagrodzenia. Podkreślić należy, że w czasie urlopu bezpłatnego pracownik korzysta ze szczególnej ochrony prawnej polegającej na tym, że pracodawca nie może w jego czasie wypowiedzieć pracownikowi umowy o pracę. Obowiązuje również zakaz jednostronnej zmiany warunków pracy lub płacy na niekorzyść pracownika w drodze wypowiedzenia zmieniającego przez pracodawcę.

W przypadku udzielenia pracownikowi urlopu bezpłatnego na okres dłuższy niż 3 miesiące strony mogą przewidzieć dopuszczalność odwołania pracownika z urlopu z ważnych przyczyn. Klauzula, na mocy której pracodawca może odwołać pracownika z urlopu bezpłatnego, powinna być wprowadzona na podstawie porozumienia stron do umowy o pracę. W rzeczywistości o wprowadzeniu tej klauzuli decyduje pracodawca. Może bowiem uzależnić decyzję o udzieleniu urlopu od uprzedzenia pracownika o możliwości odwołania go z urlopu, który zostanie udzielony na okres powyżej trzech miesięcy.

Okres urlopu bezpłatnego nie podlega wliczeniu do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze lub socjalne, na przykład do stażu pracy, od którego zależy długość okresu wypowiedzenia umowy o pracę czy wymiar urlopu wypoczynkowego. Ponadto, za każdy miesiąc urlopu bezpłatnego ulega skróceniu o 1/12 wymiar urlopu wypoczynkowego, do którego pracownik nabył prawo w danym roku kalendarzowym. W okresie urlopu bezpłatnego pracownik nie podlega ubezpieczeniom społecznym ani ubezpieczeniu zdrowotnemu. Pracownik nie ma prawa do zasiłku chorobowego, a okresów niezdolności do pracy, które przypadają w okresie urlopu bezpłatnego, nie wlicza się do okresu zasiłkowego.

Drugim najczęściej spotykanym typem urlopu bezpłatnego jest urlop udzielany w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy, za zgodą pracownika wyrażoną na piśmie, przez okres ustalony w zawartym w tej sprawie porozumieniu między pracodawcami.

Urlop bezpłatny w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy ma charakter fakultatywny. Inicjatorem jego wykorzystania jest zwykle pracodawca. Od klasycznego urlopu bezpłatnego różni się on trybem udzielania oraz uprawnieniami przysługującymi pracownikowi korzystającemu z takiego urlopu.

Ten typ urlopu bezpłatnego znajduje zastosowanie do pracodawców, którzy z powodu trudności spowodowanych różnymi przyczynami (ekonomicznymi, organizacyjnymi, technicznymi), przejściowo nie są w stanie zapewnić zatrudnionym pracownikom możliwości świadczenia pracy. Udzielenie urlopu pozwala w tych sytuacjach uniknąć rozwiązywania z pracownikami stosunku pracy.

Urlop bezpłatny w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy składa się z trzech odrębnych, dwustronnych czynności prawnych: porozumienia zawartego pomiędzy pracodawcami – przekazującym i przyjmującym pracownika, indywidualnego porozumienia zawartego pomiędzy pracownikiem i pracodawcą przekazującym pracownika oraz umowy o pracę zawartej pomiędzy pracownikiem i przyjmującym go pracodawcą.

Treścią pierwszego z tych porozumień są wzajemne zobowiązania pracodawców, czyli przyjmującego do zatrudnienia pracownika oraz przekazującego pracownika i udzielającego mu urlopu bezpłatnego. Porozumienie to powinno określać czas, na który następuje „przekazanie” pracownika. Przepisy nie wymagają natomiast sprecyzowania w porozumieniu warunków zatrudnienia pracownika. Nie gwarantuje to tym samym „przekazywanemu” pracownikowi zatrudnienia na takich warunkach, jakie obowiązywały u pracodawcy przekazującego.

W indywidualnym porozumieniu pomiędzy pracownikiem a pracodawcą udzielającym urlopu bezpłatnego należy określić datę jego rozpoczęcia, okres, na jaki jest on udzielany oraz wskazać pracodawcę, na rzecz którego praca ma być świadczona. Podstawę nawiązania stosunku pracy pomiędzy przekazywanym pracownikiem a przyjmującym go pracodawcą stanowi zawarta między nimi umowa o pracę. Instytucja urlopu bezpłatnego nie znajdzie zastosowania w przypadku, w którym podstawę prawną powierzenia pracownikowi pracy stanowi umowa cywilnoprawna. Określenie rodzaju wykonywanej pracy, wysokości wynagrodzenia, wymiaru czasu pracy czy okresu zatrudnienia następuje w umowie o pracę zawieranej przez pracodawcę przyjmującego z pracownikiem.

Okres urlopu bezpłatnego wliczany jest do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze u dotychczasowego pracodawcy. Rozwiązanie to ma zastosowanie przy ustalaniu uprawnień pracowniczych zależnych od stażu zakładowego, na przykład długości okresu wypowiedzenia umowy o pracę. Okres zatrudnienia u pracodawcy przyjmującego pracownika jest natomiast wliczany do stażu ogólnego, od którego zależą uprawnienia pracownicze na zasadach ogólnych.

Artykuł został opublikowany na portalu bpcc.org.pl

Więcej na www.mazars.pl