Ważne zmiany w Kodeksie pracy dla pracowników — rodziców w 2022 r.

czw. 10 mar 2022

Wydłużone urlopy rodzicielskie, zwolnienie od pracy w nagłych sytuacjach, urlop opiekuńczy – to tylko część planowanych zmian, które przewiduje przygotowany przez Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej projekt nowelizacji Kodeksu pracy.

Nowelizacja ma na celu wdrożenie dwóch unijnych dyrektyw – dyrektywy rodzicielskiej oraz w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w UE. Obie powinny zostać zaimplementowane najpóźniej w sierpniu 2022 r.

Dwie dyrektywy, o których mowa, to dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1152 z dnia 20.06.2019 r. w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w UE oraz dyrektywa 2019/1158 z dnia 20.06.2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów. Projekt zmian z dnia 4 lutego 2022 r. w ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1320 oraz z 2021 r. poz. 1162) został przekazany do konsultacji społecznych.

Proponowane zmiany w Kodeksie pracy

Nowelizacja Kodeksu pracy ma na celu przede wszystkim propagowanie równego dzielenia się obowiązkami wynikającymi z tytułu opieki nad dziećmi pomiędzy kobietami i mężczyznami poprzez m.in. zachęcanie matek do szybkiego powrotu do pracy. Proponowane rozwiązania zakładają godzenie obowiązków zawodowych z rodzicielskimi. Zmienią się przepisy dotyczące m.in. urlopów rodzicielskich, urlopu ojcowskiego, wprowadzony zostanie tzw. urlop opiekuńczy. Dyrektywa zakłada również zwiększenie elastyczności organizacji czasu pracy  dla pracowników-opiekunów dzieci do lat 8.

Prawo do urlopu rodzicielskiego indywidualnym prawem każdego z rodziców

W związku z planowanymi zmianami zostaną wydłużone okresy urlopów rodzicielskich. W części dotyczącej uprawnień rodzicielskich zakłada się zmianę w art. 182^1a Kodeksu pracy. Według obecnie obowiązujących przepisów urlop rodzicielski trwa 32 tygodnie w przypadku urodzenia jednego dziecka i 34 tygodnie w przypadku ciąży mnogiej. Po zmianach będzie wynosił on odpowiednio 41 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka i 43 tygodnie w przypadku urodzenia dwójki i więcej dzieci.

Projekt ustawy zakłada indywidualne prawo do urlopu rodzicielskiego zarówno dla matki, jak i dla ojca. Każdemu z rodziców osobno ma przysługiwać 9 tygodni urlopu rodzicielskiego, które – co ważne – nie podlegają przeniesieniu. Do art. 182^1a Kodeksu pracy dodany zostanie § 2¹ i 2² odnoszący się do sytuacji, w której każdemu pracownikowi będącemu rodzicem dziecka, przysługiwać będzie wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego z wymiaru urlopu określonego w § 1. Prawa tego nie będzie można przenieść na drugiego z pracowników – rodziców dziecka. Jeśli któreś z rodziców nie wykorzysta wolnego, wówczas urlop przepadnie. Urlop rodzicielski będzie udzielany na wniosek pracownika jednorazowo bądź nie więcej niż w 5 częściach i nie później niż do ukończenia przez dziecko 6 roku życia.

Wydłużone zostaną również wymiary trwania urlopu rodzicielskiego w przypadku łączenia przez pracownika prawa do korzystania z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy. Wymiar urlopu rodzicielskiego ulegnie wydłużeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika w trakcie korzystania z urlopu i tak maksymalnie do 82 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka oraz do 86 tygodni w przypadku mnogiej ciąży.

W projekcie ustawy została przewidziana zmiana, która zakłada zwiększenie wysokości miesięcznego zasiłku macierzyńskiego za cały okres trwania urlopu rodzicielskiego do wysokości 70% podstawy wymiaru zasiłku. Również w przypadku zasiłku macierzyńskiego za okres wykorzystywania urlopu rodzicielskiego w części przysługującej drugiemu rodzicowi w trakcie urlopu w wymiarze 9 tygodni.

Warto wspomnieć, że projektowane zmiany w Kodeksie pracy dotyczą także urlopu ojcowskiego. Pracownik – ojciec będzie mógł wykorzystać urlop ojcowski w wymiarze 2 tygodni do ukończenia przez dziecko 12 miesiąca życia.

Urlop opiekuńczy

Projektowane nowe regulacje Kodeksu pracy przewidują dodanie w dziale dotyczącym urlopów pracowniczych (art. 173¹ § 1), nowego typu urlopu, tj. urlopu opiekuńczego. Według założeń projektu ustawy będzie to urlop bezpłatny udzielany na wniosek pracownika w wymiarze 5 dni w roku kalendarzowym. Jak zakłada nowy przepis, urlop będzie udzielany pracownikowi w celu sprawowania osobistej opieki lub wsparcia osoby będącej członkiem rodziny lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga znacznej opieki z powodów medycznych. I tu ustawodawca określił, że za członka rodziny będzie uważać się: syna, córkę, matkę, ojca lub małżonka.

Zgodnie z założeniem nowego art. 173² okres urlopu opiekuńczego będzie wliczał się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze.

Zwolnienia od pracy

Nowością w projektowanych przepisach jest dodanie w Kodeksie pracy art. 148¹ dotyczącego nowego rodzaju zwolnienia od pracy. Po wprowadzeniu nowych przepisów pracownicy będą mieli możliwości zwolnienia od pracy w wymiarze 2 dni albo 16 godzin w roku kalendarzowym z powodu działania siły wyższej, w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli niezbędna będzie natychmiastowa obecność pracownika. W okresie zwolnienia od pracy wynagrodzenie ma przysługiwać w wysokości połowy stawki.

Zwiększenie elastyczności czasu pracy

Zmiany przewidują bardziej elastyczną organizację pracy dla rodziców dzieci do 8 lat.  W celu skorzystania z tego prawa wymagana będzie zgoda pracodawcy. Za elastyczną organizację pracy należy rozumieć:

• telepracę,
• system czasu pracy w rozumieniu Kodeksu pracy tzw.: system przerywanego czasu pracy, system skróconego tygodnia pracy, przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, rozkłady czasu pracy lub indywidualny rozkład czasu pracy,
• obniżenie wymiaru czasu pracy.

Jeżeli pracodawca podejmie decyzję o odrzuceniu wniosku, będzie zobowiązany do udzielenia pisemnej odpowiedzi wraz z podaniem uzasadnienia.

Zmiany w Kodeksie pracy – kto skorzysta?

Aktualnie nadal trwają prace nad proponowanymi rozwiązaniami. Projekt ustawy został przekazany do konsultacji społecznych. Nowelizacja Kodeksu pracy obejmuje dużo więcej zmian w obszarze uregulowań dotyczących pracowników i pracodawców. Należy mieć na uwadze, że kluczowe zmiany dotyczące przepisów, m.in. w zakresie stworzenia równowagi pomiędzy życiem zawodowym a prywatnym rodziców, zachęcanie matek do szybkiego powrotu do czynności zawodowych oraz sprzyjanie ojcom, aby przejmowali opiekę nad dzieckiem, zgodnie z założeniami powinny zostać zaimplementowane najpóźniej w sierpniu 2022 r. Przedstawione zmiany w Kodeksie pracy będą sporym wyzwaniem dla pracodawców. Jest to nie mała rewolucja zarówno w uprawnieniach rodzicielskich, jak i w innych obszarach, m.in. dotyczących zawierania umów o pracę. Jest jeszcze czas, aby przygotować się do stosowania nowych przepisów, ponieważ część zmian to zupełnie nowe rozwiązania, których do tej pory nie było w naszych regulacjach, co wiązać się będzie z licznymi obowiązkami po stronie pracodawcy. Dla pracowników zmiany wydają się być korzystne, ponieważ zyskują oni dłuższe urlopy, większą elastyczność pracy i większą ochronę poprzez zastosowanie nowych rozwiązań prawnych.

Źródło:

• Ustawa o zmianie ustawy-Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw-projekt  z dnia 04.02.2022 r.
• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1320 oraz z 2021 r. poz. 1162).
• Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1133, 1621 i 1834).

Stan prawny na dzień 28.02.2022.