Zasiłek opiekuńczy – kiedy i komu jest należny?

czw. 16 mar 2023

Każdy rodzic wie, że opieka nad dzieckiem to praca na pełny etat, którą trzeba umiejętnie godzić z wykonywaniem zawodu. Często w opiece nad potomstwem pomagają dziadkowie czy nianie.

Co jednak zrobić w sytuacji, gdy dziecko zachoruje, a na pomoc bliskich nie możemy liczyć? Jak sobie poradzić w sytuacji, gdy rozchoruje się osoba, która na co dzień pomaga w opiece nad dzieckiem? 

Obowiązujące przepisy zawarte w Ustawie z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa gwarantują ubezpieczonym możliwość skorzystania z płatnego świadczenia chorobowego. Zgodnie z art. 32 w/w ustawy zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad:

1. dzieckiem zdrowym, gdy dziecko ma mniej niż 8 lat i spełnione są następujące warunki:

• nieprzewidziane zamknięcie żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do której uczęszcza dziecko,
• konieczność izolacji dziecka z powodu podejrzenia nosiciela choroby zakaźnej,
• choroba niani, z którą podpisana została umowa aktywizująca lub dziennego opiekuna opiekującego się dzieckiem,
• poród lub choroba współmałżonka lub rodzica dziecka stale opiekującego się dzieckiem, a poród lub choroba uniemożliwia tę opiekę,
• pobyt w szpitalu lub innej placówce medycznej współmałżonka lub rodzica dziecka, który stale opiekuje się dzieckiem.

2. chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat

3. chorym dzieckiem niepełnosprawnym, które nie ukończyło 18 lat

4. innym chorym członkiem rodziny.

Za członków rodziny w myśl w/w ustawy uważa się: małżonka, rodziców, teściów, dziadków, wnuki, rodzeństwo, dzieci w wieku powyżej 14 lat, jeżeli tylko te osoby pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym z osobą ubezpieczoną w okresie sprawowania opieki.

Komu przysługuje zasiłek opiekuńczy?

Zasiłek opiekuńczy przysługuje wszystkim osobom ubezpieczonym objętym ubezpieczeniem chorobowym, które by sprawować osobistą opiekę nad dzieckiem musiały zrezygnować z pracy zarobkowej. Należy jednak pamiętać, że zasiłek opiekuńczy nie przysługuje, jeśli z osobą chorą w gospodarstwie domowym przebywają inni domownicy, którzy mogą choremu zapewnić opiekę. Od tej zasady istnieje jeden wyjątek, a mianowicie przepis ten nie dotyczy opieki nad chorym dzieckiem w wieku do 2 lat, wówczas niezależnie od tego czy w gospodarstwie domowym jest inny członek rodziny, zasiłek opiekuńczy należy się rodzicowi. Co ciekawe warunek pozostawania we wspólnym gospodarstwie domowym pozostaje spełniony także, gdy osoba ubezpieczona pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z chorym tylko przez okres trwania choroby.  

Skoro każda osoba objęta ubezpieczeniem chorobowym ma prawo do zasiłku opiekuńczego, to warto pamiętać, że po spełnieniu określonych warunków ze świadczenia tego mogą skorzystać zarówno pracownicy jak i zleceniobiorcy. Prawo do zasiłku opiekuńczego przysługuje bowiem obojgu rodzicom niezależnie od rodzaju zawartej umowy czy wykonywanej pracy, jeżeli pozostają oni we wspólnym gospodarstwie domowym. Zasiłek może być jednak wypłacony tylko jednemu z nich, po tym gdy złożony zostanie odpowiedni wniosek.

Jakich formalności należy dopełnić, aby otrzymać zasiłek opiekuńczy?

Ubezpieczony, który chce wnioskować o wypłatę zasiłku opiekuńczego musi dostarczyć do pracodawcy lub do ZUS-u zwolnienie lekarskie otrzymane od lekarza oraz wypełniony wniosek o zasiłek opiekuńczy na druku:

• Z-15a w przypadku sprawowania opieki nad dzieckiem 

lub 

• Z-15b w przypadku opieki nad innym członkiem rodziny.

Jeżeli płatnikiem zasiłku będzie ZUS, to do wniosku Z-15 należy dołączyć także zaświadczenie płatnika składek na druku Z-3, ten obowiązuje w przypadku pracowników, lub w stosunku do przedsiębiorców druk Z-3b, a w odniesieniu do pozostałych ubezpieczonych należy złożyć druk Z-3a.

Ile wynosi zasiłek opiekuńczy?

Miesięczny zasiłek opiekuńczy wynosi 80% podstawy wymiaru zasiłku i jest on wypłacany za każdy dzień, w którym sprawuje się opiekę, również za dni ustawowo wolne od pracy. Dni opieki, w których ubezpieczony sprawuje osobistą opiekę nad dzieckiem należy wskazać wypełniając druk Z-15.

Podstawę zasiłku stanowi przeciętny miesięczny przychód z 12 miesięcy poprzedzających miesiąc choroby, pomniejszony o składki społeczne, czyli 13,71% (co do zasady). Do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku opiekuńczego zleceniobiorcy przyjmuje się wynagrodzenie z tytułu umowy zlecenia uzyskane za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia chorobowego. Gdy zleceniobiorca nie podlega ubezpieczeniu przez pełny miesiąc kalendarzowy, podstawę stanowi kwota przychodu określona w umowie i przypadająca na pierwszy miesiąc kalendarzowy ubezpieczenia, również po odliczeniu kwoty pobranych składek społecznych.

Przez jaki okres można pobierać zasiłek opiekuńczy?

Zasiłek opiekuńczy za czas sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem lub innym członkiem rodziny podlega limitowaniu w ciągu danego roku kalendarzowego. Zgodnie z treścią art. 33 Ustawy z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa zasiłek opiekuńczy można pobierać przez:

• 60 dni w roku kalendarzowym w przypadku opieki nad zdrowym dzieckiem do lat 8 lub chorym dzieckiem do lat 14;
• 14 dni w ciągu roku na chore dziecko powyżej 14. roku życia lub innego chorego członka rodziny;
• 30 dni w roku kalendarzowym w razie opieki nad:

– chorym dzieckiem niepełnosprawnym, które ukończyło 14 lat, ale nie ukończyło 18 lat albo

– dzieckiem niepełnosprawnym, które ukończyło 8 lat, ale nie jest pełnoletnie, jeśli w wyniku porodu, choroby lub pobytu w szpitalu małżonka/rodzica tego dziecka, który stale się nim opiekuje, nie jest możliwa taka opieka.

Zasiłek opiekuńczy przysługuje łącznie na opiekę nad dziećmi i innymi członkami rodziny za okres nie przekraczający 60 dni w roku kalendarzowym bez względu na liczbę dzieci i innych członków rodziny wymagających takiej opieki, co oznacza, że ubezpieczony, który ma jedno dziecko i ten posiadający ich czworo, w ciągu roku mogą sprawować osobistą opiekę nad nimi w tym samym wymiarze, czyli przez okres do 60 dni.

Kto kontroluje zasadność wypłaty zasiłku opiekuńczego?

ZUS w razie wątpliwości co do zasadności wypłaty zasiłku może przeprowadzić kontrolę, którą reguluje rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie szczegółowych zasad i trybu kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy oraz formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich. Jeśli podczas kontroli stwierdzone zostanie, że świadczenie zostało pobrane nienależnie, gdyż np. był inny członek rodziny, który mógł zaopiekować się chorym, ZUS może żądać zwrotu otrzymanego zasiłku opiekuńczego wraz z odsetkami.

Jeśli zainteresował Państwa ten temat, zachęcamy do śledzenia pozostałych wpisów na blogu oraz do kontaktu z naszymi ekspertami.